 |
|
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan müxalif Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) lideri Özgür Özəl və onu təmsil edən İstanbul bələdiyyə başqanı Əkrəm İmamoğlunu ünvanına təhqiramiz ifadələrə görə məhkəməyə verib.
A Haber telekanalı xəbər verir ki, Ərdoğanın vəkili Əhməd Özel prezidentin mənəvi təzminat olaraq hər birindən 1 milyon türk lirəsi (29 min dollar) tələb etdiyini deyib.
İddialara səbəb oktyabrın 31-də İstanbulda keçirilən mitinqdə müxalifət nümayəndələrinin Esenyurt yerli bələdiyyəsinin başçısı Ahmet Özerin terror fəaliyyətində ittiham edilərək həbs olunması ilə bağlı Ərdoğana qarşı açıqlamaları olub. O, CHP üzvüdür.
Esenyurt bələdiyyəsinin rəhbəri oktyabrın 30-da prokurorluğun sifarişi əsasında saxlanılıb. İddialara görə, hüquq-mühafizə orqanlarında onun Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK, Türkiyədə qadağan olunan terror təşkilatı) rəhbərliyinin nümayəndələri ilə çoxsaylı telefon danışıqları barədə məlumatlar var. Həmin gün o, Cinayət Məcəlləsinin “Silahlı terror təşkilatı PKK-nın fəaliyyətində iştirak etmə” maddəsi ilə məhkəmə tərəfindən həbs edilərək vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb.
Oktyabrın 31-də CHP-nin çağırışı ilə İstanbulun ən böyük bələdiyyəsinin başçısına dəstək aksiyası keçirilib.
Elxan Şahinoğlu: "Proqnoz özünü doğrultsa, iki ölkə arasında müharibə şiddətlənəcək"
Asif Nərimanlı: "ABŞ və İsrail mediasının tirajladığı bu informasiya İranı mümkün hücumdan çəkindirmək məqsədi daşıya bilər"
İranın bir neçə gün ərzində, 5 noyabr ABŞ seçkilərinə qədər İraq ərazisindən İsrailə böyük zərbə endirməyə hazırlaşdığı haqda məlumatlar yayılıb. "Axios" portalı İsrail kəşfiyyatındakı mənbələrə istinadən yazıb ki, Tehran noyabrın 5-də ABŞ-da keçiriləcək ümumi seçkilərə qədər çoxlu sayda pilotsuz uçuş aparatlar və ballistik raketlərin iştirakı ilə əməliyyat keçirə bilər.
Portalın məlumatına görə, İraq ərazisindən hücum İrandakı strateji hədəflərə İsrailin növbəti hücumundan qaçmaq cəhdidir.
Qeyd edək ki, bundan əvvəl CNN bu cür analoji bəyanatla çıxış edib.
Bəs İranın 5 noyabra qədər İsrailə hücumu proqnozu özünü doğrulda bilərmi?
Musavat.com bildirir ki, politoloq Elxan Şahinoğlu bu barədə sosial media hesabında qeyd edib:
"CNN bu xəbəri mənbələrinə istinadən yaydığını bildirib. Mənbənin Ağ Ev və ya Dövlət Departamenti olduğunu ehtimal etmək olar. Bu xəbərin yayılmasında məqsəd İranın İsrailə mümkün zərbəsini önləməkdir. Ağ Ev administrasiyası seçki öncəsi İran-İsrail gərginliyinin yeni mərhələyə keçməsini istəmir. Admnistrasiya “İran 5 noyabra qədər vuracaq” xəbərini CNN vasitəsilə yaymaqla Tehranın planlarını pozmağa çalışıb. Həqiqətən CNN yaydığı xəbərdən sonra İran İsrailə raket zərbəsinin tarixini dəyişə bilər.
İranın İsrailə zərbə vurmaq istəyi doğrudursa, bu iki ölkə arasında müharibənin şiddətlənməsi anlamına gələcək. Çünki, İsrail İranın zərbəsinə yenidən cavab verəcək və bu dəfə fərqli hədəflər seçə bilər. İran oktyabrın 1-də İsraili raketlərlə vurdu, İsrail 25 gün sonra bunun cavabını verdi, əslində bu heç-heçə Tehranın maraqlarına uyğun olmalıdır".
Politoloq Asif Nərimanlı isə qeyd edir ki, ABŞ və İsrail mediasının tirajladığı bu informasiya İranı mümkün hücumdan çəkindirmək, yaxud təxirə salmağa məcbur etmək məqsədi də daşıya bilər:
"Çünki seçkiyə günlər qalmış İsrailə hücum Təl-Əvivin Tehrana qarşı addımlarını maksimum məhdudlaşdırmağa çalışan ABŞ-ın mövcud administrasiyası üçün fors-major situasiya yarada, yəhudi icmasının seçiminə təsirə edə biləcək amildir.
Lakin İranın ABŞ seçkilərinə qədər İsrailə cavab zərbəsi endirmək planının doğruluğu da istisna edilməməlidir.
İran İsrailin 26 oktyabr hücumuna cavabın veriləcəyi mesajını dini lider Xamenei və prezident Pezeşkian səviyyəsində elan edib. İranın 1 oktyabr və 26 oktyabr hücumları arasında bərabərlik qoyacağı ehtimalı da azdır, çünki İsrailin “müqavimət oxu”na qarşı əməliyyatları davam edir, Təl-Əvivlə birbaşa müharibədən qaçan Tehranın “hesab bərabərləşdi” yanaşması ilə geri çəkilməsi ilk növbədə proksi qüvvələri üzərindəki təsir imkanlarına zərər yetirə bilər. Bu baxımdan, “danışılmış döyüş” səviyyəsində olsa belə, İranın nəsə edəcəyi gözləntisi çoxdur".
Politoloqun fikrincə, bu hücumun məhz ABŞ-da prezident seçkilərinə qədər edə biləcəyini şərtləndirən amillər var:
"Bayden administrasiyasının İran-İsrail qarşıdurmasında vəziyyəti nəzarətdə saxlaması genişmiqyaslı müharibə istəməyən Tehranın da maraqlarına uyğundur. Seçkilərdə anti-İran mövqeyi ilə tanınan Trampın mümkün qələbəsi isə İsrailə “cavab zərbəsi”nin risklərini böyüdə, hətta mümkünsüz edə, həmçinin, Vaşinqtonda yeni administrasiyanın dəstəyi ilə Tehrana müdaxilə ssenarilərini belə gündəmə gətirə bilər. Bu baxımdan, İsrailə cavab zərbəsinin seçkiyə qədər – Ağ Evdə dəyişiklik olmadan endirilməsi İran üçün daha sərfəli görünür".
ABŞ prezidentliyinə namizəd Donald Tramp qeyd edib ki, prezident seçkilərində qalib gəlsə, sahibkar İlon Maska və keçmiş müstəqil namizəd Robert Kennediyə administrasiyasında mühüm rollar verməyi planlaşdırır.
Xarici mediaya verir ki, bu barədə siyasətçi jurnalist Taker Karlsona müsahibəsində bildirib.
"Bobbi Kennedİ və İlon MAsk... administrasiyanızda nüfuzlu fiqurlar olacaq?" – Carlson soruşub.
“Bəli, elədir”, - deyə Donald Tramp cavab verib.
Xatırladaq ki, Kennedi kiçik 2024-cü ilin avqustunda prezidentlik yarışından çəkildiyini və Trampın namizədliyini dəstəklədiyini açıqlamışdı. Daha sonra o, təklif alacağı təqdirdə ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinə rəhbərlik etmək istədiyini deyib.
İlon Mask da Donald Trampı dəstəkləyib. Siyasətçi etiraf edib ki, prezident seçkilərində qalib gəlsə, administrasiyasında hansısa vəzifəyə sahibkar təyin edəcək.
Tehran hər fürsətdə Azərbaycanı hədəf almağa öyrəncəli olduğu üçün bu dəfə də “niyə İsrailin hücumunu pisləmədilər” deyə hay-küy yaratmağa cəhd edib; hər vəchlə Ermənistanı dəstəkləyən fars-molla rejimi sussa, daha yaxşı olar...
İsrail İranın oktyabrın 1-də öz ərazisinə irimiqyaslı raket hücumuna cavab olaraq oktyabrın 26-da bu ölkəyə hava zərbələri endirib. Bundan sonra bəzi ölkələr bu hadisəni pisləyən bəyanatlar veriblər. Onların sırasında, məsələn, dünyada sözünün çəkisi olmayan Ermənistan da vardı.
Ermənistan hökumətinin İsraillə İran arasındakı münaqişədə növbəti dəfə Tehranın tərəfini tutması təəccüblü deyil. Belə ki, bu ay İrəvan Fələstinlə diplomatik əlaqələrin qurulmasına dair sənəd imzalayıb. Bir müddətdir ki, demək olar ki, bütün erməni KİV-ləri İsrail əleyhinə kəskin yazılar dərc edir, məruz qaldığı raket hücumlarına açıq şəkildə sevinirlər. Hətta “Azərbaycan "artsax"ın mülki əhalisini öldürəndə, etnik təmizləmə törədəndə, Ermənistan ərazisinə İsrail silahları ilə keçərkən Təl-Əviv Bakını dəstəklədi", - deyə yazanlar da olub.
İrəvan Zəngəzur dəhlizində yaratdığı əngələ görə İrana borcunu belə qaytarır, Fələstin məsələsi ilə spekulyasiya edir. Amerikanın buyruq qulu olan İrəvan Yaxın Şərqdə müttəfiqi olan İsrailə qarşı siyasət yürüdür. İran isə hər fürsətdə Azərbaycanı hədəf almağa öyrəncəli olduğu üçün bu dəfə də “niyə İsrailin hücumunu pisləmədilər” deyə hay-küy yaratmağa cəhd edib. Belə ki, SEPAH-a bağlı “Parstoday” saytı bununla bağlı “Rəsmi Bakı xunta rejimindən ehtiyat edir” başlıqlı “xəbər” dərc edib. Yazıda əksər ölkələrin İsrailin İrana hücumunu pislədiyi, lakin Azərbaycanın hələ də məsələdə susqun qaldığı iddia olunur. Sayt “Azərbaycan hakimiyyəti işğalçı rejimin xətrinə dəyməmək üçün məlum təcavüz aktına münasibət bildirməkdən çəkinir” iddiasını irəli sürüb.
30 il davam edən işğalda Ermənistana qoşulub torpaqlarımızın sərvətlərinin daşınmasında iştirak edən İranın bu cür məsələlərdə Azərbaycanı sorğu-sual etməsi yersiz görünür, sussalar daha yaxşı olar. İkinci bir tərəfdən, Azərbaycan Fələstinin müstəqil dövlət olmasına tərəfdar olsa da, Yaxın Şərq münaqişəsində tərəf deyil. Bu münaqişənin də tezliklə sona çatması barədə dəfələrlə çağırış edib. Azərbaycanın haqq işində bir dəfə səsini çıxarmayan, əksinə, hər vəchlə Ermənistanı dəstəkləyən Tehran rejimində əsas söz sahibi olan SEPAH-ın bu cür mövqeyi də anlaşılandır.
Elşad Musayev
Böyük Azərbaycan Partiyasının sədri, deputat Elşad Musayev “Yeni Müsavat”a açıqlamasında dedi ki, İranın SEPAH-a yaxın media orqanları Azərbaycana düşmən kimi baxırlar və davamlı olaraq qeyri-dost yazılarla çıxış edirlər: “Maraqlıdır, Ermənistan Azərbaycanda qətliam törədəndə İran və onun SEPAH-ı niyə səsini çıxarmadı? Azərbaycan hansı hadisəyə necə münasibət bildirməsini kimsədən soruşmur. Biz 44 günlük müharibədə İranı gördük, erməni tərəfdə dayandığına hamı şahid oldu, indi də gedib özlərinə ağıl öyrətsinlər. Bizim onların çağırışlarına ehtiyacımız yoxdur”.
Onun sözlərinə görə, artıq “şirin quyruğu” qısılıb və kiməsə məsləhət də verə bilməzlər: “Biz qonşularımızla normal münasibətlərin tərəfdarıyıq. Eyni zamanda Vətən müharibəsində Azərbaycanın yanında kim olub, Azərbaycana qarşı kim çıxıb, bunu da unutmamışıq. İsrail Azərbaycanın torpaqlarını işğaldan azad etməsinə siyasi-mənəvi dəstəyini ifadə edib, bu ölkədən müasir silahlar almışıq, hər zaman dostluq görmüşük. İran isə işğalçının məğlub olmasını istəmirdi, Ermənistana silah daşınmasında iştirak edirdi, ərazilərimizin talan edilməsində də uzun müddət fəaliyyət göstəriblər. İndi gəlib bizdən İsrailin İranın hücumuna cavab verməsinə münasibət bildirməyi gözləmək həyasızlıqdır”.
Oqtay Qasımov
Politoloq Oqtay Qasımovun sözlərinə görə, Azərbaycanın mövqeyi ondan ibarətdir ki, regionda sülh olsun və problemlər danışıqlar yolu ilə həllini tapsın: “Azərbaycan bölgədə gərginliklə bağlı narahatlığını ifadə edib və regionda sabitliyin tərəfdarı olduğunu bildirib. Yaxın Şərqə gəldikdə, Azərbaycan Fələstin müstəqil dövlətinin yaradılmasını dəstəkləyir və BMT-də mövqeyimizi də açıqlamışıq. Ancaq bizim hansısa dövlətə qarşı İranın yanında dayanmaq kimi öhdəliyimiz yoxdur”. O.Qasımov hesab edir ki, rəsmi Bakı dinc yolla, dialoqla problemlərin həll edilməsini istəyir: “Əgər İran proksi qüvvələrlə İsrailə hücum edirsə, özü də iki dəfə zərbə endiribsə, Tehran və SEPAH anlamalıdır ki, cavab zərbələri zamanı Azərbaycan heç zaman İranın vurulmasında platsdarm olmağa imkan verməyib. Eyni zamanda biz İranla normal qonşuluq münasibətlərinin qurulmasının tərəfdarıyıq və bunu da İran rejimi bilməlidir”.
Ümumiyyətlə, SEPAH-ın media resursları dinc oturmur. Bundan əvvəl, SEPAH-ın Telegram kanalı xəbər yaymışdı ki, sərhəddə olan Parsabad bölgəsinin sakinləri İran və Azərbaycan sərhədində yerləşən Araz çayı üzərində naməlum obyekt gördüklərini və bir neçə saniyədən sonra yoxa çıxdığını bildiriblər. “Son illərdə Azərbaycan hökuməti videoçəkiliş və dinləmə üçün İsraildən casus şarları alıb və onlardan İran və Ermənistanın sərhədyanı rayonlarında və hərbi bazalarında casusluq etmək üçün istifadə edir”, - deyə cəfəngiyyat dilə gətirilmişdi.
ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi nümayəndəsi Metyu Millerin açıqlamasına görə, Vaşinqton Ermənistan və Azərbaycanın sərhədlərin delimitasiyası üçün prosedur qaydalarının rəsmiləşdirilməsini alqışlayır.
Miller bu addımın iki ölkə arasında davamlı dialoq vasitəsilə müsbət irəliləyişin mümkün olduğunu göstərdiyini vurğulayıb.
O bildirib ki, ABŞ-ın bu mövqeyi, regionda sülh və sabitliyin bərqərar olması üçün tərəflərin birgə işləməsini və münaqişənin həllində irəliyə doğru addım atılmasını dəstəklədiyini nümayiş etdirir:
"Regionun təhlükəsizliyi və rifahı üçün davamlı və ədalətli sülhün əldə olunması ABŞ-ın strateji maraqları ilə üst-üstə düşür. Dövlət Departamenti, hər iki ölkəni davamlı əməkdaşlıq və konstruktiv yanaşma göstərməyə təşviq edərək regionun gələcək rifahına xidmət edən sülh təşəbbüslərini gücləndirir".
ABŞ Prezidenti Co Baydenin keçmiş prezident Donald Trampın tərəfdarlarını “zibil” adlandırması siyasi qalmaqala səbəb olub.
Bu ifadə Respublikaçılar tərəfindən kəskin tənqid edilib. Bayden, Trampın Puerto-Rikonu “üzən zibil” kimi təqdim etdiyi çıxışa cavab olaraq Puerto-Riko xalqını “dəyərli insanlar” adlandırıb. Bu mübadilə, ABŞ-da siyasi gərginliyin və qarşıdurmaların artmasına gətirib çıxarıb.
Seçkiöncəsi Baydenin reytinqini qorumaq və Kamala Harrisin mövqeyinə təsir etməmək üçün Ağ Ev mətbuat xidməti prezidentin çıxışının transkriptini dəyişərək “tərəfdarlar” sözünü “tərəfdar” kimi göstərib, ifadəni yumşaldıb.
Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov, “Hurriyet” qəzetinə verdiyi müsahibədə, Türkiyənin Ukrayna ilə davam edən hərbi-texniki əməkdaşlığını sərt tənqid edib.
Musavat.com Lavrovun sözlərindən bu sitata diqqət çəkir: “Ankaranın Ukrayna rejimi ilə əməkdaşlığı, Türkiyənin vasitəçilik iddiaları fonunda anlaşılmazlıq yaradır.”
Lavrov vurğulayıb ki, “Türkiyə silahlarının Ukrayna Silahlı Qüvvələri tərəfindən Rusiya hərbçilərinin və mülki vətəndaşların öldürülməsi üçün istifadə edilməsi dərin narahatlıq doğurur.” O, bu addımların iki ölkə arasında etibara və əməkdaşlığa mənfi təsir göstərə biləcəyini ifadə edib.
Lavrovdan daha bir sitat: “Türkiyənin vasitəçi olaraq mövqeyini qorumaq istəyərkən eyni zamanda hərbi-texniki sahədəki fəaliyyətləri ziddiyyətli görünür. Biz Ankaranın bu siyasətini sual altında qoyuruq". Musavat.com -a görə, Lavrovun bu açıqlamaları, Moskva-Ankara münasibətlərində yeni sualların və gərginliyin yaranmasına səbəb ola biləcək mahiyyət daşıyır.
Lavrovun bu tənqidi, eyni zamanda Türkiyənin Qara Dəniz regionundakı balanslı mövqeyinə və Rusiyanın bu məsələdəki mövqeyinə diqqət çəkir. Ankara, vasitəçilik təklifləri ilə beynəlxalq arenada sülhün dəstəkləyicisi kimi görünmək istəsə də, hərbi-texniki əməkdaşlıq fərqli bir mənzərə yaradır və Rusiya tərəfinin gözündə inandırıcılığı azaldır.
BİZİM ŞƏRH: Ukraynadakı münaqişənin və qanlı müharibənin səbəbkarı olaraq, Rusiyanın Türkiyəni tənqid etməyə heç bir mənəvi -siyasi haqqı yoxdur. Türkiyə öz milli maraqlarına və regionda sülhün qorunmasına xidmət edən siyasətini həyata keçirir. Ankara, beynəlxalq hüququ və öz strateji maraqlarını əsas götürərək hərəkət edir.
Avstraliya İqtisadiyyat və Sülh İnstitutunun (IEP) "Militarizasiyada Mövcud Trendlər" adlı yeni hesabatında hərbi xərclərin artımı və onun milli ÜDM-dəki payı qeyd olunur.
Hesabatda vurğulanır ki, bu gün planetdə 59 hərbi münaqişə var və bu, İkinci Dünya Müharibəsindən bəri qeydə alınmış maksimumdur.
"Caliber"in "YouTube" kanalında yayımlanan yeni süjetdə bildirilir ki, 2024-cü ildə 92 ölkə bu və ya digər şəkildə öz ərazilərindən kənarda silahlı münaqişələrə cəlb olunub.
Hesabatda bir sıra qlobal tendensiyalar diqqəti cəlb edir. Onlardan biri də hərbi xərclərin milli ÜDM-də payının eyni vaxtda azalması ilə hərbi xərclərin artmasıdır. Üstəlik, qlobal iqtisadiyyatda hərbi büdcənin payı Soyuq müharibənin zirvəsində müşahidə olunan pik həddinin təxminən yarısıdır.
Digər tendensiya isə qoşunların sayının azalmasıdır. IEP ekspertləri bunu ordunun texnoloji innovasiyalardan artan asılılığı ilə əlaqələndirirlər. Oxşar dinamika - hərbi personalın sayının və iqtisadiyyatda hərbi xərclərin payının azalması son otuz ildə davam edib.
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, Şimali Koreyanın milli iqtisadiyyatında hərbi sektor ən mühüm yeri tutur (2023-cü ilin məlumatlarına görə ÜDM-in ən azı 24%-i) və bu göstəriciyə görə ölkə dünya lideridir. Əfqanıstanın (10%), eləcə də Yaxın Şərq və Afrika ölkələri: Oman (5,9%), Əlcəzair (4,8%), Mali, Mərakeş və Səudiyyə Ərəbistanı (4,5%) da liderlər sırasındadır. Keçmiş SSRİ dövlətləri arasında Ermənistan (4,2%) və Azərbaycan (3,8%) siyahıda ən yüksəkdədir.
Daha ətraflı "Caliber"in videosüjetində:
Ukrayna və Yaxın Şərqdəki hazırkı müharibələr artıq Üçüncü Dünya müharibəsinin başlanğıcının olduğunu göstərir.
"Newsweek"xəbər verir ki, bunu ABŞ-nin ən böyük kommersiya bankı "JP Morgan"ın rəhbəri Ceyms Dimon deyib.
Rusiya, Şimali Koreya və İranı Çinlə birlikdə NATO kimi qurumlara zərər verəcək “şər oxu” adlandıran bankir əlavə edib ki, genişmiqyaslı qlobal münaqişə “əgər” yox, “nə vaxt” məsələsidir:
"Üçüncü Dünya müharibəsi artıq başlayıb. Artıq bir çox ölkədə koordinasiya edilən yerdə döyüşlər gedir".
Bununla belə, Dimon qeyd edib ki, zaman keçdikcə yeni dünya müharibəsi təhlükəsinin azala biləcəyi ehtimalı var, lakin hər şey olduğu kimi davam edərsə, nəticələri çox ağır ola bilər.
O həmçinin Rusiyanın nüvə dövləti kimi təhdidlərini qeyd edib və bunu bəşəriyyətin üzləşdiyi ən böyük risk adlandırıb.
Rus ordusu Ukraynanın bir şəhərini və bir neçə kəndini ələ keçirib.
"DeepState" xəbər verir ki, Donetsk vilayətinin Pokrovski rayonunun Selidovo şəhərini, Vişnevoye və Zoryanoye kəndini ələ keçirən rus ordusu Novoukrainka, Novodmitrovka və Kuraxovka yaşayış məntəqələri istiqamətində irəliləyib.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatına görə, hazırda bu ərazidə 134 hərbi toqquşma baş verib, Kuraxovski və Pokrovski istiqamətlərində şiddətli döyüşlər gedir.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatında o da qeyd olunub ki, rus ordusunun Donetsk istiqamətindəki cəbhə xəttində aktivliyi müşahdiə olunur və davamlı olaraq Ukrayna ordusunun mövqelərini atəşə tutub irəliləməyə cəhd edir.