 |
|
Biz İran Prezidentinin bu ay Azərbaycana səfər edəcəyini gözləyirik. Bu, ikitərəfli münasibətlərin və regional hadisələrin inkişafı baxımından vacib səfər olacaq.
Bu barədə Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı bildirib.
Bu günə qədər iki ölkənin yüksək səviyyəli nümayəndələrinin qarşılıqlı səfərlər etdiklərini deyən dövlətimizin başçısı vurğulayıb: “Seçki prosesi zamanı İranda baş verən proseslər bizi məmnun etdi. Biz İrandan müsbət mesajlar eşitdik. Biz bütün qonşularımızla, o cümlədən İranla yaxşı münasibətlərə malik olmaq istəyirik. İranla geniş nəqliyyat və iqtisadi gündəliyimiz var”.
“Müharibədən sonrakı vəziyyət necə inkişaf edəcək? Bu, əsasən Ermənistandan asılıdır”.
“Bu barədə Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı bildirib.
“Biz ərazi bütövlüyümüzü və suverenliyimizi bərpa etdik, separatçılığın kökünü kəsdik və sərhədlərimizin toxunulmazlığını təmin etdik. Bizim üçün bu məsələ bitmişdir. Ancaq bu o demək deyil ki, biz potensial təhlükələri nəzərə almayacağıq”, - deyən dövlət başçısı əlavə edib ki, biz özümüzü müdafiə etməyə və Ermənistanı belə bir fikrə gəldikdə, onu dərhal cəzalandırmağa hər an hazır olmalıyıq.
“Türkiyə ilə İsrailin ilk dəfə barışmasında Azərbaycan vasitəçilik edib. İlk böhran zamanı biz fəal rol oynadıq ki, bu iki ölkənin mövqeyini bir-birinə yaxınlaşdıraq”.
“Bu sözləri Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı deyib.
Hər iki ölkənin Azərbaycanın yaxın dostu olduğunu diqqətə çatdıran dövlət başçısı əlavə edib ki, Türkiyə ilə müttəfiq ölkəyik. Biz 2021-ci ildə Şuşa Bəyannaməsini imzalamışıq və rəsmi olaraq müttəfiqik.
İsrailin də Azərbaycan üçün dost ölkə olduğunu vurğulayan Prezident deyib ki, bu qarşılıqlı dostluq müxtəlif çətin vəziyyətlərdə uzun illərdir özünü büruzə verib. Ona görə də bu iki ölkə arasında olan hər hansı bir anlaşılmazlıq bizi narahat edir.
“Onlar (Ermənistan - red.) ümid edirdilər ki, ABŞ-də seçkilərdən sonra demokratların hakimiyyəti davam edəcək. Ancaq Trampın prezident seçilməsi onları ciddi şəkildə məyus etdi”.
Bu barədə Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən "Yeni dünya nizamına doğru" mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı bildirib.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, buna baxmayaraq, Ermənistanın siyasi istebleşmenti Azərbaycan mövzusunda olduqca səfərbər vəziyyətdədir. Sadəcə olaraq, burada müəyyən terminlər, müəyyən davranış və taktika fərqlidir. Mahiyyət dəyişmir və biz buna hazır olmalıyıq. Yəni, Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalanmayana qədər normallaşma ilə bağlı hələ də yeni siyasi qarşıdurma təhlükəsi davam edəcək.
“Ermənistan ilə Azərbaycan arasında saziş imzalanarsa, əlbəttə ki, bu, əməkdaşlığın başlanmasından xəbər verə bilər”.
“Bu barədə Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı bildirib.
Dövlət başçısı deyib: “Düşünürəm ki, biz vaxtı itirməli deyilik. Çünki sülh sazişinə gəldikdə, top ermənilərin tərəfindədir və mən bunu dəfələrlə söyləmişəm”.
***
Prezident, həmçinin qeyd edib ki, Ermənistan Azərbaycanın enerji resursları və nəqliyyat marşrutları üçün tranzit ölkəyə çevrilə bilərdi.
Dövlət başçısı əlavə edib: “Azərbaycandan neft, qaz və yaxud digər yüklərin daşınması Gürcüstan ərazisi ilə gedir və Ermənistan bu prosesin bir hissəsi ola bilərdi. Bu, onların səhvidir. Onlar öz gələcək inkişaflarını səhv hesabladılar və beləliklə, özlərini iqtisadi gələcəklərindən məhrum etdilər. Bununla əlaqədar onların real müstəqilliyi əngəlləndi. Onlar “böyük bir Ermənistan” xülyası ilə yaşayırdılar”.
***
İlham Əliyev, həmçinin deyib ki, biz Ermənistandan ərazi bütövlüyümüz və onların Konstitusiyası ilə bağlı nəyi gözləyirik, bu, məlumdur. Əgər bunlar edilərsə, sülh sazişi imzalana bilər və beləliklə, Cənubi Qafqazda artıq inteqrasiya edilmiş bölgə üçün heç bir maneə qalmayacaq.
“Lakin realist danışsaq, bu o demək deyil ki, Ermənistanla dərhal dost olacağıq. Burada müəyyən iqtisadi inteqrasiya haqqında danışmaq tezdir. Lakin kiçik addımlarla başlayaraq etimadı qura bilərik”, - deyə dövlət başçısı bildirib.
O əlavə edib ki, bu yaxınlarda təşəbbüslər irəli sürülüb və biz Ermənistanın mövqeyini gözləyirik.
“Azərbaycan bir çox ölkələrlə strateji tərəfdaşlıq sazişləri imzalayıb. Bütün bunlar coğrafi, siyasi, iqtisadi və nəqliyyat sahələrində Mərkəzi Asiya regionu ilə və Avropa arasında ümumi yanaşmaları formalaşmağa imkan yaradıb”.
Bu sözləri Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı deyib.
Dövlət başçısı bildirib: “Regionda uzunmüddətli əməkdaşlığa gəldikdə, görə bilərsiniz ki, əgər xəritəyə baxsaq, Azərbaycan burada əsas yer tutur. Bəziləri Azərbaycanın nəinki bu prosesdən, o cümlədən, ümumiyyətlə, prosesdən ayırmaq və Cənubi Qafqazda ayırıcı xətləri çəkmək cəhdi göstərir. Lakin bu, birmənalı olaraq uğursuz olacaq”.
***
Prezident, həmçinin qeyd edib ki, əfsuslar olsun ki, Ermənistanın hərəkətləri Cənubi Qafqaz regionuna inkişaf etmək imkanı yaratmayıb. Bizim bütün şanslarımız var idi.
Dövlətimizin başçısı deyib: “Bütün dağıntılara, Azərbaycan xalqının əzab-əziyyətlərinə baxmayaraq, belə bir inkişaf baş tutmadı. Cənubi Qafqaz regionu həm iqtisadi, həm də nəqliyyat marşrutları baxımından bu imkanları itirdi. Əgər biz Azərbaycan-Gürcüstan münasibətlərinə baxsaq, görə bilərik ki, enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat, sərmayə, siyasi dialoq - bütün bunlar üstünlük gətirir. Əslində, Ermənistan özünü bunlardan məhrum etdi, işğal və təcavüz nəticəsində o, tranzit ölkəyə çevrilə bilmədi”.
“Bir neçə dəfə belə tədbirlər keçirilib. Müxtəlif ölkələrdən gəlmiş ekspertlər Azərbaycana səfər etdilər və qlobal gündəlikdə duran məsələləri müzakirə etdilər. Bütün bu səfərlər Azərbaycanı daha yaxşı tanımağa, ölkənin nəbzini duymağa imkan yaradır”.
“Bu sözləri Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxışı zamanı deyib.
Dövlət başçısı bildirib: “Azərbaycanın tarixi ərazilərinin azad edilməsindən sonra ekspertlərin azad edilmiş ərazilərə səfəri ölkəmizin, münaqişənin tarixi haqqında, həmçinin Azərbaycanın bugünkü reallıqları barədə daha çox məlumat verir”.
ADA Universitetində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə "Yeni dünya nizamına doğru" mövzusunda beynəlxalq forum keçirilir.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Daxili işlər naziri general-polkovnik Vilayət Eyvazov aprelin 7-də və 8-də Şəki Şəhər Rayon Polis Şöbəsində vətəndaş qəbulu keçirib.Bu barədə Yol-xeber.az-a Daxili İşlər Nazirliyindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, nazir Şəki Şəhər Rayon Polis Şöbəsində Şəki, Balakən, Zaqatala, Qax, Oğuz, Qəbələ şəhər və rayonlarından qəbula gələn 312 vətəndaşın müraciətini dinləyən nazir onların problemlərinin həlli üçün Nazirliyin aidiyyəti baş idarə və idarə rəislərinə tapşırıqlar verib.
Müraciətlərin əksəriyyətinin yerində həlli ilə bağlı tədbirlər görülüb.
Daxili işlər naziri general-polkovnik V.Eyvazov qeyd olunan rayonların polis rəislərinə ictimai asayişin qorunmasında, cinayətkarlığa qarşı mübarizədə daha səmərəli tədbirlərin tətbiqi, vətəndaşların müraciətlərinə operativ və obyektiv baxılmasına dair tapşırıqlarını verib.
Səfər çərçivəsində general-polkovnik V.Eyvazov bölgə üzrə polis orqanlarında sıravi və kiçik rəis heyətinə xidmətə qəbulla bağlı sıra baxışı keçirib. Vətən müharibəsinin 34 iştirakçısının da qatıldığı sıra baxışında xidmətə qəbulun şərtlərinə uyğun gələn 198 nəfər seçim turunun növbəti mərhələsinə buraxılıb.
Ekspert: “Bu ilin sonu, gələn ilin əvvəlində böyük dəyişikliklərin şahidi ola biləcəyik”
ABŞ Prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi tariflər, onlara cavab olara ABŞ-a qarşı atılan addımlar dünya iqtisadiyyatında böyük xaos yaradıb. Ağ Ev tarifləri elan etdikdən sonrakı iki gün ərzində fond bazarlarındakı eniş nəticəsində Amerikanın texnologiya nəhəngləri 3 trilyon dollara yaxın itkiyə məruz qaldılar. Bundan əlavə, ABŞ valyutası olan dollar altılıq səbətə qarşı 3 faizdən çox dəyər itkisinə məruz qalıb.
Bu həftənin ilk iş günündə Asiyanın və Avropanın əsas fond bazarlarında kəskin eniş yaşanıb, proses hələ də davam edir. Eyni zamanda xammal bazarları, xüsusilə də neft bazarında qiymətlər sürətlə düşür.
Analitik mərkəzlərə və investorlara görə, fond və xammal bazarlarında belə enişə 1987-ci ilin “qara bazar ertəsi”ndən sonrakı müddətdə ilk dəfədir rast gəlinir. Bildirilir ki, Tramp administrasiyası tarif siyasətinə ciddi korrektələr etməsə, Avropa İttifaqı və Çin kimi iki böyük iqtisadiyyat ABŞ-la iqtisadi-ticari əlaqələri sürətlə zəiflədəcək. Çin artıq ABŞ-dan bütün idxala 34 faizlik rüsum tətbiq edib, ABŞ şirkətlərinin ölkədə işləmək imkanlarını kəskin məhdudlaşdırıb. Avropa İttifaqı Çin qədər kəskin olmasa da, aprelin 15-dək ABŞ-dan idxala rüsumları artırmağa başlayır.
ABŞ-da Tramp administrasiyasının siyasətinə qarşı kütləvi etirazlar başlayıb. Artıq ABŞ analitik mərkəzləri, tanınmış alim və iqtisadçılar verilən qərarların ölkənin özünə daha mənfi təsir edəcəyinə dair xəbərdarlıqlarla çıxış edirlər.
Amerikalı iqtisadçı Barri Eyxenqr “Financial Times” qəzeti üçün yazdığı məqalədə qeyd edir ki, dollar ABŞ Prezidenti Donald Trampın siyasəti səbəbilə dünyanın aparıcı valyutası rolunu itirə bilər. Onun sözlərinə görə, iqtisadçılar adətən dolların böyük rolunu ABŞ-ın qlobal ÜDM-dəki payı, eləcə də ABŞ maliyyə bazarlarının dərinliyi və likvidliyi ilə əlaqələndirirlər: “Hazırda maliyyə bazarı iştirakçıları hesab edirlər ki, ABŞ dünyanın aparıcı iqtisadiyyatı olaraq qalır və dollara heç bir təhlükə yoxdur”.
Ardınca o, tarixçilərə istinadla bildirir ki, valyutaların yüksəlişini və enişini idarə edən iqtisadi vəziyyət və bazarlar yox, real insanların hərəkətləridir: “Beynəlxalq dolları yaradan institutların yaradılması istiqamətində mühüm addımları atanlar məhz insanlar olub. Və bu institutların yaşayıb-yaşamayacağını, yoxsa dağılacağını da məhz insanlar müəyyən edəcək”.
İqtisadçı qeyd edib ki, dolların hökmranlığı indiyədək ticarət, ittifaqlar və institutlar üzərində qurulub, lakin bu dövr artıq sona çatmaq riski altındadır. Onun fikrincə, Trampa digər ölkələrlə münasibətləri və qarşılıqlılıq prinsipini zəiflətmək, hətta tamamilə məhv etmək üçün cəmi bir neçə ay vaxt lazım olub. “ABŞ Prezidenti və onun administrasiyasının rəsmiləri dolların təxminən bir əsrlik hökmranlığının əsaslandığı dəyərləri şübhə altına alır”, - təhlilçi vurğulayıb.
Trampın seçki kampaniyasına ciddi dəstək vermiş milyarder, "Pershing Square Capital Management hedcinq" Fondunun təsisçisi və rəhbəri, investor Bill Eykman ABŞ prezidentinin idxala hərtərəfli rüsumların tətbiqi qərarını səhv adlandırıb: “Mən qəti şəkildə inanıram ki, aprelin 9-da bütün dünyaya qarşı onların bizə tətbiq etdiyindən daha yüksək tariflərin tətbiqi yanlışdır”.
O qeyd edib ki, nəhəng və qeyri-mütənasib tariflər tətbiq etməklə və qlobal iqtisadi müharibəyə başlamaqla Birləşmiş Ştatlar onun ticarət tərəfdaşı, biznes qurmaq və kapital qoymaq bazarı kimi etibarını sarsıdır.
Eykman hesab edir ki, digər ölkələrlə ədalətsiz ticarət təcrübələrini aradan qaldıracaq və ABŞ-a trilyonlarla dollarlıq xarici sərmayə cəlb edəcək danışıqlara imkan vermək üçün tarifləri 90 gün müddətinə dayandırmaq məqsədəuyğundur: “Əgər aprelin 9-da dünyanın hər bir ölkəsinə qarşı iqtisadi müharibəyə başlasaq, biznes investisiyaları dayanacaq, istehlakçılar pul kisəsini gizlədəcək və ABŞ-ın reputasiyasına bərpası illər, bəlkə də onilliklərlə vaxt aparacaq böyük zərər dəyəcək”.
Məşhur amerikalı iqtisadçı, Kolumbiya Universitetinin professoru Cefri Saks “Common Dreams” nəşrində dərc olunmuş məqaləsində bildirib ki, Donald Tramp qlobal ticarət sistemini məhv edir və fundamental iqtisadi səhvə yol verir. Onun fikrincə, Ağ Evin dünyanın əksər ölkələrinə qarşı idxala tətbiq etdiyi yüksək tariflər “ABŞ-ın ticarət kəsirini azaltmayacaq, əksinə, amerikalıları yoxsullaşdıracaq və digər ölkələrə zərər verəcək”: “Amerikanın ticarət kəsiri Amerikanın korporativ hakim sinfinin israfçılığının nəticəsidir. Daha dəqiq desək, bu, varlıların vergiyə cəlb edilməsi nəticəsində yaranan xroniki olaraq böyük büdcə kəsirlərinin nəticəsidir. Büdcə kəsiri Kanadanın, Meksikanın, yaxud ABŞ-a ondan aldığından çox satan digər ölkələrin xəyanətinin nəticəsi deyil.”
Müəllif xatırladır ki, 2024-cü ildə ABŞ 4,8 trilyon dollarlıq mal və xidmət ixrac edib, 5,9 trilyon dollar idxal edib, nəticədə 1,1 trilyon dollarlıq ticarət kəsiri yaranıb. Amerikalı professor qeyd edir: “Amerika qazandığından daha çox xərcləyir və fərqi dünyanın qalan hissəsindən götürür”. Onun təhlilinə görə, Trampın aprelin 2-3-də idxal rüsumlarını artırması “Vaşinqtonda dominant korporasiyaların və vergidən yayınanların fiskal məsuliyyətsizliyi davam etdiyi müddətdə ticarət kəsirini azaltmayacaq”.
Aprelin 4-də Federal Ehtiyat Sisteminin sədri Jerom Pouell xəbərdarlıq edib ki, artan ticarət müharibəsinin iqtisadi təsiri gözləniləndən daha pis ola bilər. O, tariflərin inflyasiyanı artıracağını və iqtisadi artımı zəiflədəcəyini bildirib.
Hətta Trampın ən yaxın tərəfdarı olan milyarder İlon Mask da üstüörtülü şəkildə də olsa, hazırkı tarif siyasətinin əleyhinə çıxıb. O, bildirib ki, Avropa İttifaqı ilə ABŞ arasında sıfır tariflərin mövcud olduğu azad ticarət sazişi imzalanmalıdır.
Maraqlıdır ki, D.Tramp özü hələ qüvvəyə minməyən tariflərin müsbət təsirlərindən danışır: “Neft qiymətləri aşağı düşüb, faiz dərəcələri aşağı düşüb, ərzaq qiymətləri aşağı düşüb, inflyasiya yoxdur və uzun müddət istismar edilən ABŞ artıq tətbiq olunan tariflər sayəsində istismarçı ölkələrdən həftədə milyardlarla dollar qazanır”.
İqtisadçı-ekspert Elman Sadıqovun “Yeni Müsavat”a dediyinə görə, tarif siyasəti Trampın hansısa kaprizindən doğan addım deyil: “Bir çoxları bunu Trampın kaprizi kimi qiymətləndirirlər. Lakin bu, belə deyil. Məsələ burasındadır ki, ortada bir "xəstə" var - ABŞ iqtisadiyyatı. Bu “xəstə” müxtəlif müayinə və müalicələrə müsbət reaksiya vermədi. Nədi onun xəstəliyi? Birinicisi, ABŞ-ın büdcə kəsirinin həcmi 1,8 trilyon dollar təşkil edir, bu il üçün onun 1,9 trilyon dollara çatacağı proqnozlaşdırılır. Bu, ölkə ÜDM-nin 6,4-6,5 faizi deməkdir. Bu, anormal həddir. Normalda maksimum hədd ÜDM-in 3 faizidir. İkinci məsələ, ticarət balansında 1,2 trilyon dollarlıq kəsir var və o da ildən-ilə artır. Nəhayət, üçüncü məsələ, ABŞ-ın dövlət borcu 36 trilyon dollara çatır. Tramp bu xəstəliyin səbəblərini göstərib: ucuz işçi qüvvəsinə görə şirkətlər istehsal müəssisələrini xarici ölkələrə köçürüblər, oradan istehsal olunan məhsullar rüsumsuz ABŞ-a idxal olunur. Beləliklə, ABŞ-ın istehsalı azalır, yaxud zəruri səviyyədə artmır.
Digər tərəfdən, texnologiyalara, texnoloji yeniliklərə o qədər aludə oldular ki, real istehsalı və emalı tamam unutdular. Asiya ölkələri - Çin, Cənubi Koreya, Yaponiya bunu etmədi. ABŞ və Avropa isə istehsal və emalı dayanıqlı məşğulluğun, iqtisadi artımın, makroiqtisadi sabitliyin qarantı kimi gözardı etdilər, indi də acı nəticələrini yaşayırlar. Bir sıra digər ölkələr də onlara baxıb sırf texnoloji inkişafa kökləniblər".
Ekspertə görə, Trampın rüsum siyasəti klassik anlamda proteksionizm deyil: “Proteksionizm seçilmiş mallar üzrə tətbiq olunur, kökündən fərqli siyasətdir. Tramp isə bütün məhsullara idxal rüsumu tətbiq edir. O, müəyyən müddət də qoyub ki, danışıqlar aparsın, ayrı-ayrı ölkələrdən ABŞ mallarına qarşı idxal rüsumlarının aradan qaldırılmasına nail ola bilsin. Ayrı-ayrı ölkələrdən artıq ABŞ mallarına sıfır tarif təyinatına dair təkliflər də səsləndirilməyə başlayıb. Bu halda digər ölkələr də həmin ölkələrdən öz mallarına eyni yanaşma tələb edəcəklər. Xüsusi olaraq qeyd edim ki, bu siyasətin doğru olduğunu, Trampın düzgün yol seçdiyini demirəm. Tramp "xəstəni" radikal üsulla - əməliyyat yolu ilə sağaltmaq yolu seçib. Proseslər çox mürəkkəb situasiyanın formalaşmasına doğru gedir.
Düzünü deyim, Trampın, ayrı-ayrı ölkələrə güzəştlər istisna olmaqla, siyasətindən əsaslı şəkildə geri dönəcəyini, geriyə ciddi addım atmasını gözləmirəm. Çünki bu, ABŞ iqtisadiyyatının problemlərinin davam etməsi, daha da böyüməsi demək olar ki, Trampın da buna gedəcəyini düşünmürəm. Bu siyasətin əsas mənfi nəticəsi inflyasiya olacaq. Bunun qarşısını alacaq əsas amil neft qiymətləridir ki, onlar da sürətlə düşür. Tramp neftin 50-60 dollarlıq qiymətini hədəf götürüb.
Hesab edirəm ki, Tramp çox mürəkkəb və riskli siyasət yürüdür. Bu siyasət ABŞ-ın özündən daha çox digər ölkələr, ümumilikdə dünya iqtisadiyyatı üçün təhlükələr yaradır. Tamamilə yeni şərtlər formalaşır ki, bu da bizim kimi xammal ixracından asılı olan ölkələr üçün çox ciddi çağırışlar yaradır. Hər bir ölkənin öz strateji yol xəritəsi olmalıdır, iqtisadiyyata baxış tamamən dəyişməlidir. Neftin bugünkü qiymətləri belə tədiyə balansı üçün ciddi siqnaldır. Belə davam edərsə, biz bir çox istiqamətlərdə siyasətdə ciddi yeniliklər etməli olacağıq. Bunlar fiskal, monetar və proteksionist siyasətləridir. Bu, yalnız Azərbaycanda deyil, bütün dünyada zəruri olan addımlardır. Düşünürəm ki, bu ilin sonu, gələn ilin əvvəlində Azərbaycanda böyük siyasət dəyişikliklərinin şahidi ola biləcəyik".