 |
|
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 18-də Millətlər Birliyi təşkilatının (Commonwealth of Nations) Baş katibi Patrisia Canet Skotland ilə görüşüb.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 18-də Palau Respublikasının Prezidenti Surangel Uipps ilə görüşüb.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 18-də Rusiya Federasiyasının maliyyə naziri Anton Siluanov və Rusiya Federasiyasının Dövlət Dumasında Rusiya Liberal Demokrat Partiyası fraksiyasının rəhbəri Leonid Slutski ilə görüşüb.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Almaniya Federativ Respublikasının vitse-kansleri Robert Habek BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) iştirak etmək məqsədilə noyabrın 18-də Azərbaycan Respublikasına səfərə gəlib.
Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda Robert Habeki əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini Vüsal Nəsirli və digər rəsmi şəxslər qarşılayıblar.
Bu gün – noyabrın 17-si Azərbaycanda Milli Dirçəliş Günüdür.
Bu bayram 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Bakıda başlayan milli-azadlıq hərəkatı ilə bağlıdır.
Həmin vaxt SSRİ rəhbərliyinin Qarabağ məsələsi ətrafında apardığı anti-Azərbaycan siyasəti nəticəsində Azərbaycanda antisovet xalq hərəkatı təşəkkül tapdı. 1988-ci ilin 17 noyabrında Bakının əsas meydanı sayılan “Azadlıq”da (keçmiş Lenin meydanı - red.) Azərbaycan xalqının uzunmüddətli mitinqləri başladı. Çoxsaylı insan meydana toplaşaraq Moskvanın anti-Azərbaycan siyasətinə qarşı çıxdı. Dekabrın əvvəllərində mitinqlər SSRİ-nin daxili qoşunları tərəfindən dağıdılsa da, Moskva Azərbaycan xalqının milli azadlıq hərəkatının qarşısını ala bilmədi.
1989-cu ilin sentyabrında Ali Sovetin Azərbaycanın suverenliyi haqqında Konstitusiya Aktını qəbul etməsi Moskvanı daha da qıcıqlandırdı və 1990-cı ilin 19-20 yanvarında Bakıya qoşun yeridildi. Mitinq iştirakçılarına qarşı ağır texnika və odlu silahdan istifadə edildi. Yüzlərlə aksiya iştirakçısı və dinc sakin qətlə yetirildi. Amma bu hadisə xalqımızın milli qürurunu sındıra bilmədi. Əksinə, azadlıq hərəkatını daha da sürətləndirdi.
1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa edildiyi elan olundu. Qısa müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə real təhlükə olan SSRİ qoşunları Azərbaycandan çıxarıldı.
1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Sovetinin yeni tərkibdə ilk sessiyası keçirildi. Muxtar respublikanın adından “sovet” və “sosialist” sözləri çıxarıldı. İmperiyanın hələ tarix səhnəsindən silinmədiyi bir dövrdə Naxçıvanın adından “sovet” və “sosialist” sözlərinin çıxarılması müstəqilliyimizin qazanılması yolunda çox böyük tarixi addım idi. Bununla ümummilli lider Heydər Əliyev milli dövlətçiliyimizin dirçəlişi istiqamətində ilk böyük addım atdı. Ulu öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən həmin tarixi sessiyada Muxtar Respublikanın dövlət rəmzləri haqqında məsələ də müzakirə olunub. Xalq deputatlarının müzakirəsindən sonra üçrəngli bayrağın dövlət rəmzi kimi qəbulu ilə əlaqədar təklif irəli sürülüb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üç rəngli bayrağının bərpa olunması barədə qərar çıxaran sessiya onun dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycanın Ali Soveti qarşısında vəsatət qaldırıb. Beləliklə, milli dirçəlişdən milli tərəqqiyə doğru uzanan tarixi yolun başlanğıcı qoyuldu.
Milli Dirçəliş Günü 17 noyabr 1992-ci ildə elan olunub.
Artıq dörd ildir ki, Milli Dirçəliş Günü Azərbaycanın ərazi bütövlüyü şəraitində qeyd olunur. 2020-ci ilin sentyabrın 27-dən başlayaraq Azərbaycan Ordusunun həyata keçirdiyi əks-hücum əməliyyatları nəticəsində uzun illər düşmən tapdağı altında olan torpaqlarımız azad edilib.
2023-cü il sentyabrın 19-da üçtərəfli bəyanatın müddəalarının təmin olunması, Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilən genişmiqyaslı təxribatların qarşısının alınması, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin tərk-silah edilərək ərazilərimizdən çıxarılması, onların hərbi infrastrukturunun zərərsizləşdirilməsi, işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıdan dinc əhali, habelə bərpa-quruculuq işlərinə cəlb olunmuş mülki işçilər və hərbi qulluqçularımızın təhlükəsizliyinin təmin olunması və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə bölgədə lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə başlanılıb.
23 saatdan bir qədər çox davam edən tədbirlər çərçivəsində Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin ön xətt və dərinlikdə olan mövqeləri və uzunmüddətli atəş nöqtələri, eləcə də döyüş vasitələri və hərbi təyinatlı obyektləri yüksək dəqiqlikli silahların tətbiqi ilə sıradan çıxarılıb. Düşmən ağ bayraq qaldıraraq təslim olub. Bununla da Azərbaycanın bütün ərazilərində Konstitusiya quruluşu bərpa edilib.
Hazırda azad olunmuş bütün ərazilər dirçəlir, Qarabağa və Şərqi Zəngəzura həyat qayıdır.
Füzuli rayonunun inzibati ərazisində dövlət mülkiyyətinə aid torpaq sahəsinin bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisi kimi müəyyən edilib.
Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov Qərar imzalayıb.
Qərara əsasən, dövlət mülkiyyətinə aid 482,0 hektar torpaq sahəsi qoyuluş gücü 160 MVt olan günəş elektrik stansiyasının tikintisi məqsədilə bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisi kimi müəyyən edilib.
Energetika Nazirliyi bu Qərarla müəyyən edilmiş bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisində elektrik enerjisi istehsalçısının seçilməsi ilə bağlı tədbirləri Azərbaycan Prezidentinin 2023-cü il 2 avqust tarixli 2285 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisində elektrik enerjisi istehsalçısının seçilməsi Qaydası”nın tələblərinə uyğun olaraq həyata keçirməlidir.
Bu Qərar qüvvəyə mindiyi tarixdən elektrik enerjisinin istehsalı məqsədilə bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisi kimi müəyyən edilmiş 482,0 hektar torpaq sahəsində günəş elektrik stansiyasının tikintisinə icazə “Elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə haqqında” qanunda nəzərdə tutulmuş müddətdə Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinə uyğun olaraq alınır.
Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi tikintiyə icazə verildikdə həmin gündən, müəyyən edilmiş müddətdə tikintiyə icazə verilmədikdə isə müddət başa çatdığı gündən üç gün ərzində bu barədə Nazirlər Kabinetinə məlumat verməlidir.
2025-ci ildə də sülh sazişinin imzalanacağı sual altındadır; Ermənistan manevrlər edir, Qərb maraqlı deyil, Rusiya isə...
Noyabrın 9-da Almaniya kansleri Olaf Şoltsun Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə zəng etməsi haqda məlumat vermişik. Telefon danışığı əsnasında Şolts Almaniyadakı daxili siyasi vəziyyətə görə Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi COP29 konfransının liderlər sammitində iştirak edə bilməyəcəyini təəssüflə qeyd edib. Həmçinin Almaniyanın Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülhün və mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulmasını dəstəklədiyini qeyd edib və bu xüsusda ölkəsinin tərəfləri cəsarətli addımlar atmağa çağırdığını deyib.
İlham Əliyev isə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi və onun əsasını təşkil edən prinsiplərin təşəbbüskarının Azərbaycan olduğunu deyərək, Ermənistanın konstitusional əsasda ölkəmizə qarşı ərazi iddialarının hələ də qalmaqda olduğunu bildirib, həmçinin Ermənistanın sənədin mətni üzrə təkliflərini xeyli gecikdirməsinin prosesə mənfi təsir etdiyini xatırladıb. Eyni zamanda, buna rəğmən, tərəflərin sənədin mətni üzrə yekun razılaşma əldə etməyə yaxın olduğunu və COP başa çatdıqdan sonra danışıqların davam etdiriləcəyini vurğulayıb.
Bəs COP29-dan sonra danışıqlar nə vaxt və harada davam etdirilə bilər? İlin axırınadək mümkünmü, sülh sənədi növbəti iləmi qalır? Danışıqlar məkanı kimi hara seçilə bilər? Hansısa vasitəçi ölkənin “oyuna girməsi” mümkünmü?
Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov COP29 sammiti çərçivəsində jurnalistlərə açıqlamasında deyib ki, ilin sonuna kimi sülh sazişinin imzalanması Ermənistandan asılıdır. Onun sözlərinə görə, Ermənistanla sülh sazişinin maddələrinin əsas hissələri razılaşdırılıb, lakin daha vacib bəndələr də var.
Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov dünən ilin sonuna qədər Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanıb-imzalanmamasına münasibət bildirib. Nazir deyib ki, danışıqlar prosesinin iki komponenti var: “Biri fiziki görüşlərdir və bunun əhəmiyyəti var. Hazırda Azərbaycan nümayəndə heyətinin əsas fokusu COP-la bağlıdır. Bu səbəbdən dekabrdan öncə fiziki görüşlərin olması mümkün deyil. Dekabr, ya yanvar ayında olması sonrakı məsələdir. Hələlik bununla bağlı hər hansı konkret razılaşma yoxdur. Fiziki görüşlərdən başqa, sənəd üzərində iş davam edir və bu iş hazırda da dayanmayıb”.
Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev isə bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan gələn ay sülh müqaviləsinin mətninin müzakirəsinə qayıdacaqlar. Onun sözlərinə görə, sənədin mətnində müəyyən suallar var. “Ona görə də ekspertlər səviyyəsində müzakirələr və danışıqlar davam edir. Çünki Ermənistan tərəfi sülh müqaviləsinin mətni ilə bağlı təkliflərimizə vaxtında cavab vermədi. Ona görə də bu kontekstdə gecikmiş prosesi hiss edirik. Şübhəsiz ki, dekabrdan başlayaraq yeni bir proses olacaq”.
Belə fikir də var ki, Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsi Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması perspektivlərini ləngidəcək. Çünki sülh sənədi daha çox Kamala Harris komandasına “uğur hekayəsi” kimi lazım idi. Ehtimallara görə, Birləşmiş Ştatlar ən yaxşı halda 2025-ci ilin may ayından sonra, Amerikanın yeni administrasiyasında bütün əsas vəzifələrə təyinatlar başa çatdıqdan sonra sülh müqaviləsi mövzusuna qayıda bilər.
Belədirmi? Sülh müqaviləsi 2025-ci ilə qaldı?
Aydın Quliyev
Siyasi şərhçi Aydın Quliyev “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, sülh sazişinin imzalanması bütün hallarda ən azı 2025-ci ilə qaldı: “Hələ onun hətta 2025-ci ildə imzalanacağı da mübahisəlidir. Ona görə ki, artıq 2024-cü il başa çatmaqdadır və bu il sazişin imzalanması, hətta tam saziş layihəsinin hazırlanması belə mümkünsüzdür. 2025-ci ildə isə sülh sazişinin imzalanmayacağını əsaslandıran şərtlər var. Hətta 2025-ci ildə sülh danışıqlarının daha məhsuldar istiqamətdə davam edəcəyi belə, sual altındadır. Ola bilər ki, müxtəlif platformalarda müəyyən görüşlər olsun. Məsələn, Brüsseldə, ABŞ-da ola bilər. Amma bu görüşlərin ciddi bir nəticə ortaya qoya biləcəyi bu gündən baxanda görünmür. Moskvada isə görüşün keçirilməsini hələlik istisna etmək lazımdır. 2025-ci ildə sülh sazişinin imzalanması ehtimalının aşağı olması dediyim kimi bəzi şərtlərdən asılıdır. Burada birinci növbədə Ermənistan sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı deyil və buna görə də bütün vasitələrlə onu gecikdirməyə çalışır. Digər tərəfdən sazişin imzalanması yolunda ən böyük maneə sayılan Ermənistan konstitusiyasındakı Azərbaycana qarşı ərazi iddiasının ləğvi hələlik Ermənistanın daxili siyasətinin prioritet mövzusuna çevrilməyib. Açıq-aşkar Ermənistan konstitusiya dəyişikliyinə getmək istəmir və bu dəyişikliyin 2027-ci ildən tez baş verəcəyini də bildirmir. Deməli, Ermənistan 2027-ci ilə qədər bu maneəni aradan qaldırmaq fikrində deyil”.
A.Quliyev hesab edir ki, ABŞ-dakı hakimiyyət dəyişikliyinin də Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh danışıqları prosesinə müəyyən təsiri var. Donald Tamp seçkiqabağı kampaniyada daha çox ölkəsinin daxili işlərinə fokuslanacağını bəyan etdiyinə görə hakimiyyətinin ilk ilində yəqin ki, daha çox ölkənin daxili problemlərinə maraq göstərəcək: “Amma Amerikanın bizim bölgədə böyük maraqları olduğu üçün ikinci planda da bölgəmizdəki sülh prosesinə müəyyən formalarda müdaxilələr etməyə cəhd göstərəcək. Çünki ABŞ-ın yeni dövlət elitasının 2025-ci ilin ortalarına qədər tam şəkildə formalaşa biləcəyini ehtimal etmək olar. Bu vəziyyət də Amerikanın xarici siyasətdə xüsusi aktiv mövqedə dayanacağını ehtimal etməyə əsas vermir. Xarici siyasətin Qafqaz istiqamətində də böyük fəallıq hiss olunmayacaq. Ancaq əlbəttə, Qafqaz məsələsini tamamilə arxa plana da keçirə bilməz. Tramp çalışacaq ki, ölkənin daha çox iç məsələlərini qabağa salmaq şərti ilə eyni zamanda Qafqazda da yaxın gələcəkdə daha fəal siyasət aparmaq üçün yeni bazalar yaratsın. Buna da yəqin ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesini gizli şəkildə bir az ləngitməklə nail olmaq istəyəcək.
O ki qaldı Rusiyanın sülh sazişi məsələsində mövqeyinə, şimal qonşumuzun mövqeyində bir dəyişiklik gözlənilmir. Çünki Ermənistanı sülh prosesindən tamamilə çıxarmağa cəhd göstərdiyi üçün Rusiya da sülh sazişinin imzalanması prosesinə maneçilik törətməyə çalışacaq. Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, hətta 2025-ci ildə də sülh sazişinin imzalanacağı ehtimalı çox zəifdir".
Rusiya qazından imtina edən Avropa, həmçinin iqtisadiyyatları sürətli inkişafda olan Asiya ölkələrinin hesabına ABŞ-ın maye qaz ixracı görünməmiş həddə çatıb
“ABŞ yaxın bir neçə ildə daxili tələbatın artması səbəbindən maye qaz ixracını dayandıracaq”. Bunu Serbiya Prezidenti Aleksandar Vuçiç Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Konfransı (COP29) çərçivəsində liderlərin sammitində serb jurnalistlərə açıqlamasında deyib.
O bildirib ki, 3-4 ildən sonra Amerika artıq mayeləşdirilmiş təbii qaz ixrac edə bilməyəcək: “Onu süni intellektin artan istehlakı, elektrik doldurma stansiyaları və başqa hər şey üçün istifadə edəcək. Bəs onda biz nə edəcəyik? Rusiya qazını qadağan edənlərin hamısı Moskvanın qarşısında növbəyə duraraq deyəcək: ”Qışdan sağ çıxa bilmək üçün qazı bizə qaytarın". Trampın qələbəsindən sonra neft qiymətləri bir qədər ucuzlaşsa da, qazın qiyməti çox qalxdı - artıq min kubmetr üçün 485 dollardır".
Vuçiçin bu açıqlamasını Rusiya mətbuatı çox geniş işıqlandırır, şərhlər verilir. Serbiya prezidentinin dedikləri reallaşa bilərmi?
Son 5 ilə nəzər saldıqda aydın görünür ki, ABŞ qaz istehsalçıları böyük uğurlar qazanıblar. Ukraynadakı müharibəyə görə Rusiya qazından imtina edən Avropa, həmçinin iqtisadiyyatları sürətli inkişafda olan Asiya ölkələrinin hesabına ABŞ-ın maye qaz ixracı görünməmiş həddə çatıb.
Bloomberg-in məlumatına görə, ABŞ 2023-cü ildə rekord 91,2 milyon ton maye qaz ixrac edib. Ölkədə yeddi LNG terminalı fəaliyyət göstərir, digər beşi isə tikilməkdədir. Ötən il Amerika LNG-nin əsas alıcıları Avropa ölkələri olub.
“Financial Times” yazır ki, hazırda Avropa qaz bazarında LNG-nin həcmi Ukraynadakı münaqişədən əvvəlki 20 faiz ilə müqayisədə 34 faiz təşkil edir. Eyni zamanda, bu növ yanacağın bazarda tədarükü məhduddur və Avropa bunun üçün Asiya ilə rəqabət aparmalı olur.
Yeni LNG layihələri 2023-cü ildə maye qaz ixracını illik ifadədə 12 faiz artırmağa imkan verdi. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) məlumatına görə, keçən il Amerika qaz istehsalçıları xarici alıcılara, gündə orta hesabla 321,3 milyon kubmetr - Qətər və Avstraliyadan olan rəqiblərdən xeyli çox qaz ixrac ediblər.
Avropada LNG-yə kifayət qədər yüksək tələbat və sərfəli qiymətlər sayəsində keçən il fəaliyyət göstərən 7 LNG terminalında LNG ixrac gücündən istifadə nominal gücün 104 faizini və pik gücün 86 faizini təşkil edib.
Bu ilin ötən dövründə Amerika LNG ixracı gündəlik 326,7 milyon kubmetr, yəni ötən ilkindən daha çox təşkil edib. BEA-nın proqnozuna görə, gələn il gündəlik ixrac 372,6 milyon kubmetr təşkil edəcək.
Hazırda ABŞ-da iki yeni LNG layihəsi: Corpus Christi LNG Stage 3 və Plaquemines LNG istismara vermə mərhələsindədir. BEA-nın məlumatına görə, onlar bu ilin sonuna qədər maye qazın nəqlinə başlamalıdırlar. Bununla belə, hazırlığın müxtəlif mərhələlərində olan digər LNG layihələrinin əksəriyyətində problemli məsələlər var. Belə məsələlər kimi ekoloqların etirazları, məhkəmə iddiaları, podratçı şirkətlərin iflası, həmçinin Co Bayden administrasiyasının tətbiq etdiyi məhdudiyyətlərdir. Məsələn, ExxonMobil və QatarEnergy-nin 10 milyard dollarlıq Golden Pass LNG layihəsinin tikintisinə başlanılması əsas podratçı Zachry Holdings-in iflası səbəbindən gələn ilin sonuna təxirə salınıb. Elə bu günlərdə ABŞ Federal Enerji Tənzimləmə Komissiyası (FERC) ExxonMobil və QatarEnergy-yə zavodun istismara verilməsi müddətinin üç il uzadılmasına icazə verib. Exxon zavodun tikintisinin başlanmasının 2025-ci ilin birinci yarısından sonuna qədər təxirə salındığını hələ avqust ayında açıqlamışdı.
Texasın NextDecade şirkətinin Rio Grande LNG layihəsi də əhəmiyyətli gecikmələr yaşayır. Düzdür, burada başqa cür problemlər var.
Bayden administrasiyasının iradəsi ilə bu ilin yanvar ayında ABŞ Energetika Nazirliyi icazələrin verilməsi üçün layihələrin təhlilini tamamlayana qədər mayeləşdirilmiş təbii qazın ixracı üçün icazələrin verilməsini dayandıracağını açıqladı. Nazirliyin araşdırması ABŞ-da artan LNG ixracının iqlim, iqtisadi və milli təhlükəsizliyə potensial təsirlərini qiymətləndirir. Baydenin bu addımı ilə bağlı lisenziyaların dayandırılmasının iqtisadiyyata zərər verdiyiiə və iş yerlərinin itirilməsinə səbəb olduğunu bildirıən 16 ştat məhkəməyə müraciət edib. İyul ayında Luiziana məhkəməsi Bayden administrasiyasının yeni LNG ixrac müqavilələrinin təsdiqini bərpa etməsini nəzərdə tutan qərar qəbul edib.
Ağ Ev tikinti sahələrində sakinlərin sağlamlığına mümkün zərərləri nəzərə almaq üçün layihələrə dəyişiklik tələb edən ekoloqların və təbiəti mühafizəçilərin təzyiqi ilə bu addımı atıb. Lakin gözlənilir ki, yeni seçilmiş prezident Donald Tramp vəzifələrinin icrasına başlayan kimi bu məhdudiyyəti aradan qaldıracaq. Çünki Donald Tramp seçiləcəyi təqdirdə ixrac icazələrinin verilməsinə qoyulmuş qadağanı dərhal aradan qaldıracağına söz verib.
Bloomberg-in yazdığına görə, Co Bayden administrasiyası Trampın verdiyi sözə dərhal əməl etməsinə imkan verməmək üçün araşdırmaların yanvara qədər başa çatdırılmasına və nəticələrin açıqlanmasına çalışır. Bildirilir ki, əgər araşdırma LNG layihələrinin icrası zamanı ətraf mühitə və insan sağlamlığına mənfi təsirlərin tam qiymətləndirilmədiyini üzə çıxararsa, Trampın yeni layihələrə lisenziya verilməsi sahəsində məhdudiyyəti tezliklə aradan qaldırması mümkün olmayacaq. Mümkün olsa belə, araşdırma nəticələri layihələrə qarşı çoxsaylı məhkəmə iddiaları üçün çox ciddi əsas rolunu oynayacaq.
ABŞ-ın maye qaz ixracı üçün daha bir əngəl Avropa İttifaqının qalıq yanacaqlardan istifadəyə dair tələblərinin sərtləşdirilməsidir. Belə ki, Aİ bütün idxal edilən qalıq yanacaqlara yeni metan emissiya standartlarını tətbiq edir. Reuters-in yazdığına görə, bu addımdan sonra Birləşmiş Ştatlar uzunmüddətli perspektivdə Avropaya LNG tədarükünü davam etdirməyi gözləyir.
ABŞ-ın metan tənzimləməsi 2030-cu ildən etibarən neft və qaz ixracının, o cümlədən LNG-nin Avropa İttifaqı ilə eyni və ya daha sərt emissiya həddi tələblərinə malik olmasını tələb edəcək. Hələ ətraflı müzakirə edilməmiş və elan edilməmiş bu tələblər o deməkdir ki, ABŞ LNG istehsalçıları və ixracatçıları onilliyin sonuna qədər məhsullarının Aİ emissiya standartlarına cavab verməsini təmin etmək üçün fəaliyyətlərini yenidən qurmalı olacaqlar. Agentlik qeyd edir ki, heç də bütün təchizatçılar bu vəziyyətdən razı və Avropaya ixracda mümkün məhdudiyyətlərə dözməyə hazır deyil.
Amerikanın güclü qaz lobbisi Co Bayden administrasiyasından ABŞ və qitədə metan tənzimləməsində ekvivalentliyi təmin etmək üçün Aİ ilə danışıqlara başlamağı tələb edib. 2023-cü ildə Avropaya LNG ixracının 66 faizi ABŞ-ın payına düşüb. Bu rəqəmə əsaslanaraq, xaricdəki qaz enerjisi şirkətləri Aİ-dəki müştərilərdən uzunmüddətli zəmanətlər və müqavilələr tələb edirlər.
Metan emissiya standartlarının səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə ABŞ növbəti onillikdə ən böyük LNG ixrac bazarını saxlamağa ümid edir.
Avropa İttifaqı hələ ki, təchizatçılarla necə işləyəcəyinə qərar verməyib. Blok çox axtarılan qalıq yanacağın idxalı üçün metan tələblərini yekunlaşdırarkən enerji təhlükəsizliyini iqlim məqsədləri ilə balanslaşdırmalı ola bilər.
Serbiya prezidentinin açıqlamasında süni intellektin enerji tələbatının artımı məsələsinə gəldikdə, ABŞ-da artan enerji tələbatının atom enerjisi hesabına ödənməsi nəzərdə tutulur. Bloomberg-in yaydığı məlumata əsasən ABŞ hakimiyyəti 2050-ci ilə qədər ölkədəki atom elektrik stansiyalarının ümumi gücünü üç dəfə artırmağı planlaşdırır. Məlumatda qeyd olunur ki, hazırda ölkədə yerləşən nüvə reaktorlarının ümumi gücü 100,6 GVt təşkil edir. 2050-ci ilə qədər gözlənilən artım təxminən 200 GVt olacaq. Eyni zamanda növbəti 10 il ərzində Ağ Ev nüvə istehsalının həcmini 35 GVt artırmaq niyyətindədir.
ABŞ Prezidentinin köməkçisi və Milli İqlim Müşaviri Əli Zaidi açıqlamasında bildirib ki, onlar karbonsuz elektrik mənbəyinin geniş miqyaslı istifadəsinə mane olan bir çox maneələri aradan qaldırıblar. O, belə maneələr sırasında ölkə daxilində ixtisaslı kadrların və yanacaq təchizatının çatışmazlığını, hüquqi tənzimləməni qeyd edib.
Bloomberg-in yazdığına görə, nüvə enerjisi sahəsində belə strategiya ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampdan dəstək ala bilər. O, seçki kampaniyası zamanı enerji tutumlu sənaye sahələrini elektrik enerjisi ilə təmin etmək üçün yeni nüvə reaktorlarının tikintisinə çağırıb.
ABŞ-ın nüvə enerjisi sənayesi istehsal olunan elektrik enerjisinə görə dünyada ən böyükdür. ABŞ-ın enerji kompleksində nüvə istehsalının payı yarım əsr əvvəl 1979-cu ildə Three Mile Island AES-də baş vermiş qəzadan sonra tədricən azalmağa başlayıb. Hadisə nəticəsində sənaye tənzimləyiciləri təhlükəsizlik standartlarını xeyli sərtləşdiriblər. Belə ki, 1979-2012-ci illər arasında atom elektrik stansiyalarının tikintisi üçün bir dənə də olsun yeni lisenziya verilməyib.
Artıq süni intellektə böyük həcmli investisiyalar yatıran ABŞ texnologiya nəhəngləri öz tələbatlarını ödəmək üçün mini atom elektrik stansiyalarının tikintisi layihələrinin icrasına başlayırlar. Amazon və Meta-nın öz müəssisələri üçün AES-lərin tikintisini nəzərdə tutan layihələri ABŞ hökuməti, həmçinin yerli hökumətlərlə razılaşdırılıb. Bu isə o deməkdir ki, ABŞ-da elektrik enerjisi istehsalında qaza deyil, nüvə yanacağına üstünlük veriləcək.
Aİ üçün ABŞ-dan qaz almaqla bağlı əsas problem Asiyada artan tələbatdır. Belə ki, Çin və Hindistan iqtisadiyyatının artan tələbatı, həmçinin bu ölkələrin alternativ enerjiyə keçid prosesini sürətləndirmək səyləri Asiyada keçid enerji mənbəyi sayılan maye qaza tələbatı sürətlə artırır. Bu isə tezliklə Rusiya maye qazından tamamilə imtina etməyi hədəfləyən Aİ üçün ciddi rəqabət və qiymət artımı demək ola bilər.
Rəsmi İrəvan blokadadan çıxaraq, regional iqtisadi-ticari proseslərin iştirakçısına çevrilmək şansını itirmək üzrə olduğunu artıq anlamağa başlayıb, ABŞ və Qərbin, eləcə də, İranın bu məsələdə Ermənistanın maraqlarını qoruya bilməyəcəyini də tam dəqiqləşdirib... Belə vəziyyətdə Paşinyan hakimiyyətinin rəsmi Bakının şərtləri çərçivəsində Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılıq verməkdən başqa çıxış yolu qalmır, çünki əgər, Ermənistan bir qədər də gecikərsə, bu dəhliz ümumiyyətlə, Azərbaycanın regional prioritetləri sırasında arxa plana atıla bilər...
"Yeni Müsavat" xəbər verir ki, Cənubi Qafqaz üçün taleyüklü geopolitik mərhələ artıq başlanmaq üzrədir. Belə ki, ABŞ respublikaçılarının dəstəklədikləri Donald Trampın yenidən prezident seçilməsi Ermənistan cəmiyyətində ciddi təlaş doğurub. Hətta Paşinyan hakimiyyəti belə, bundan ciddi narahatlıq keçirdiyini gizlətməkdə açıq-aşkar çətinlik çəkir. Rəsmi İrəvan Donald Trampın əvvəlki prezidentliyi dövründə ABŞ-ın Cənubi Qafqazda “erməni faktoru”na qətiyyən əhəmiyyət vermədiyini hələ də unuda bilməyib. Və ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampın bu dəfə də eyni mövqeyi təkrarlamayacağına qətiyyən əmin deyil.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son vaxtlar Paşinyan hakimiyyətinin davranışlarında və açıqlamalarında Cənubi Qafqaza yönəlik proseslərə yönəlik təlaş əlmaətləri müşahidə olunur. Belə ki, rəsmi Bakını Qərbin təzyiqləri sayəsində COP29 ərəfəsində Ermənistanın maraqlarına daha çox cavab verən “yarımçıq sülh” sazişini imzalamaq məcburiyyətində buraxmaq planları artıq pozulmuş hesab edilə bilər. Yəni, rəsmi İrəvan yeni situasiyaya uyğunlaşmaq məcburiyyətində qalıb. Və Paşinyan hakimiyyəti artıq tam dəqiqliyi ilə anlayır ki, ABŞ-da hakimiyyəti təhvil vermək üzrə olan Bayden adminitrasiyasından Ermənistana bundan sonra elə bir ciddi fayda gəıməyəcək.
Bu səbəbdən də indi prezident Donald Trampın sılahiyyətlərinin icrasına başlayacağı zaman yaxınlaşdıqca, təlaşı artan rəsmi İrəvan bəzi məsələlərin həllində tələsməyə başladığını da sezdirir. Hər halda, Paşinyan hakimiyyəti Bayden adminitrasiyasının hakimiyyəti təhvil verməsindən sonra Cənubi Qafqazda situasiyanın tamamilə dəyişə və geopolitik şərtlərin Ermənistanın əleyhinə ola biləcəyindən narahatdır. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın yekun sülh sazişinin mətni üzərində anlaşmanın əldə olunaraq, ən qısa zamanda imzalanmasının vacibliyi barədə mesajlar verməsi qətiyyən təəccüblü deyil.
Ancaq Paşinyan hakimiyyətini narahat edən problemlər yalnız Ermənistanın son zamanlara qədər ləngitdiyi yekun sülh sazişini vaxtında imzalamaq şansını itirə biləcəyi ilə məhdudlaşmır. Belə ki, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla, iki ölkənin yekun sülh sazişini imzalamasından sonra dinc əməkdaşlıq etməsinin əsas istiqamətləri barədə də strateji müqavilə imzalamaq təklifini gündəmə gətirib. Və belə anlaşılır ki, erməni baş nazir gələcəkdə Azərbaycanla qarşılıqlı münasibətləri strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə qaldırmadan Ermənistanın mövcudluğunun ciddi təhlükə altında qalacağına artıq əmindir.
Baş nazir Nikol Paşinyanın açıqlamalarından belə görünür ki, o, Ermənistana təhlükəsizlik təminatının ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa deyil, yalnız Azərbaycan tərəfindən verilə biləcəyi qənaətinə gəlib. Çünki yalnız Azərbaycanla normal münasibətlər və iqtisadi-ticari əlaqələr sayəsində Ermənistan təhlükəsiz şəkildə inkişaf etmək şansı qazana bilər. Xüsusilə də, Ermənistanın blokda vəziyyətindən çıxaraq, “dalan dövlət” statusundan xilas olması da məhz Azərbaycanla münasibətlərin normallaşmasına bağlı məsələdir. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın yeni təkliflərində bu mövzuların ön plana keçməyə başlaması qətiyyən səbəbsiz deyil.
Məsələ ondadır ki, baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin ən qısa zamanda açılması üçün rəsmi Bakıya yeni təkliflər göndərib. Halbuki, son vaxtlara qədər rəsmi İrəvan bu mövzuda yalnız danışırdı, konkret addımların atılması barədə təkliflər barədə isə düşünmürdü. Üstəlik, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaxarovanın dediyinə görə, 2023-cü ildə tərəflər regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin açılması məsələsində anlaşmaq üzrə olublar. Və həmin vaxt rəsmi İrəvan məhz Qərbin təlimatları ilə bu prosesdən yayınmağa, anlaşmaları pozmağa üstünlük verib.
İndi əgər, baş nazir Nikol Paşinyan bu məsələyə özü qayıtmaq məcburiyyətində qalıbsa, deməli, Cənubi Qafqazda bir çox proseslər məhz Ermənistanın əleyhinə çevrilməyə başlayıb. Üstəlik, erməni baş nazir bundan sonra vəziyyətin Ermənistan üçün daha da neqativ məzmun daşıya biləcəyi qənaətinə gəlib. Ona görə də, indi tez-tələsik Azərbaycana regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin açılması üçün konkret təkliflər paketi göndərmək məcburiyyətində qalıb. Və erməni baş nazir onu da bilir ki, bu məsələnin həlli məhz Zəngəzur dəhlizinin Azərbaycanın şərtləri çərçivəsində açılmasına başlıdır.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan indiyə qədər Zəngəzur dəhlizinə nəzarət uğrunda ABŞ və Qərbin Rusiya ilə rəqabətinin Ermənistana baha başa gələ biləcəyini nəhayət, anlayıb. Yəni, rəsmi İrəvanın da Qərbi dəstəklədiyi nəhənglərin bu rəqabətinin Ermənistanı əbədi blokada vəziyyətində buraxa biləcəyini nəzərə almağa məcburdur. Və buna paralel olaraq, Zəngəzur dəhlizinin ümumiyyətlə, açılmasına qarşı çıxan İranın mövqeyi də əslində, Ermənistanın maraqlarına zərbə vurur.
Məsələ ondadır ki, rəsmi Bakı Zəngəzur dəhlizi ətrafında yaranmış bu qarşıdurma vəziyyətinin nəticələrini gözləmək niyyətində deyil. Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq, həm İran ərazisindən yeni marşrut çəkmək, həm də Gürcüstan ərazisində mövcud olan nəqliyyat-kommunikasiya xətlərini daha da inkişaf etdirməklə, problemi öz xeyrinə həll etməyə çalışır. Və bir qədər də gecikərsə, Ermənistan növbəti dəfə regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərindən kənarda qalacaq, blokada vəziyyətini davam etdirməli olacaq.
Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan Ermənistanın blokadadan çıxaraq, regional iqtisadi-ticari proseslərin iştirakçısı olmaq şansını itirmək üzrə olduğunu artıq anlamağa başlayıb. ABŞ və Qərbin, eləcə də, İranın bu məsələdə Ermənistanın maraqlarını qoruya bilməyəcəyini də dəqiqləşdirib. Belə vəziyyətdə Paşinyan hakimiyyətinin Azərbaycana aid şərtlər çərçivəsində Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılıq verməkdən başqa çıxış yolu qalmır. Və əgər, rəsmi İrəvan bir qədər də gecikərsə, Zəngəzur dəhlizi ümumiyyətlə, Azərbaycanın regional prioritetləri sırasından çıxarıla bilər.
Yol-xeber.az" xəbər verir ki, “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi tərəfindən ağacəkmə aksiyaları davam etdirilir.
Belə ki, M-2 Bakı-Ələt-Qazax-Gürcüstan ilə dövlət sərhədi avtomobil yolunun 446-469-cu, həmçinin 481-ci km-lik hissələrində 7100 ədəd eldar şamı, qızılgül və həmişəyaşıl kol bitkiləri, R-8 Muğanlı-İsmayıllı avtomobil yolunun İsmayıllı rayonu ərazisindən keçən hissəsində isə 2000 eldar şamı və digər növ ağaclar əkilib.
Agacəkmə aksiyaları respublikanın digər magistral avtomobil yollarının mühafizə zolaqlarında da keçirilib. Aksiyalar çərçivəsində eldar şamı, iydə, ağcaqayın, akasiya, sərv və digər müxtəlif növ ağac əkilib. Əkilən ağaclara üzvi gübrə verilərək suvarılıb.
Qeyd edək ki, cari ilin əvvəlindən indiyədək Agentliyin Avtomobil Yollarının Yaşıllaşdırılması MMC-ləri tərəfindən respublikanın avtomobil yollarının mühafizə zolağında 68 383 ədəd müxtəlif növ ağac və kol bitkisi əkilib. Əkilən ağacların böyük hissəsi Agentliyin tinglik sahələrində yetişdirilib. Sözügedən tinglik sahələrində 136 750 ədəd ağac və kol bitkisi yetişdirilir.
Hazırda magistral və respublika əhəmiyyətli avtomobil yollarının mühafizə zolağında 1 640 698 ədəd çoxillik ağac mövcuddur.
YOLUNUZ YAŞIL OLSUN...